تعریف مفاهیم اولیه آبیاری

زمان مطالعه: 2 دقیقه

Read Time:2 Minute, 34 Second

۱- نیاز آبی

در طراحی و برنامه‌ریزی طرحهای توسعه کشاورزی و شبکه‌های آبیاری و زهکشی، تعیین آب مورد نیاز محصولات کشاورزی از مهمترین اطلاعات پایه مورد استفاده می‌باشد. همچنین با عنایت به اینکه مقدار نیاز آبی پروژه مستقیماً در هزینه‌های تمام شده تأثیرگذار است، دقت در برآورد آب مورد نیاز طرح از اهمیت بسزایی برخوردار می‌باشد. آب مورد نیاز گیاه به مجموع مقدار تبخیر از سطح خاک و مقدار آبی که توسط ریشه از خاک جذب شده و صرف فتوسنتز و تعرق گیاه می‌شود، اطلاق می‌گردد. از آنجا که مقدار آب مصرف شده جهت فتوسنتز در مقایسه با تعرق بسیار ناچیز است، عملاً تبخیر و تعرق بعنوان آب مورد نیاز گیاه درنظر گرفته می‌شود.

نرم افزارهای NETWAT و crop wat به عنوان منبع مورد قبول برای تعیین نیاز آبی گیاهان الگوی کشت می باشند.

۲- بارندگی موثر

وقوع بارندگی در فصل رشد، بخشی از آب مورد نیاز گیاهان را تأمین میکند. از اینرو در محاسبه نهایی مقدار آب مورد نیاز برای کشت هر گیاه، آگاهی از مقدار بارندگی موثر در ماههای فصل رشد هر یک از گیاهان پیشنهادی ضرورت دارد. طبق تعریف بارندگی موثر حداقل مقدار بارشی است که اگر یکبار ریزش کند تحت شرایط مطلوب، مقداری از آن به صورت رطوبت در خاک ذخیره میگردد.

۳- نیاز خالص آبیاری

نیاز خالص آبیاری مقدار آبی است که علاوه‌بر باران مؤثر برای جبران تبخیر و تعرق گیاه، موردنیاز می‌باشد.

I_n = ET_c – P_e

که در این رابطه: In، نیاز خالص آبیاری گیاه برحسب میلیمتر در ماه و P_e ، بارندگی مؤثر(میلیمتر در ماه) می‌باشد.

۴- راندمان آبیاری

نسبت حجم آب ذخیره شده در ناحیه ریشه گیاه به حجم کل آب داده شده، راندمان آبیاری می‌باشد. میزان راندمان آبیاری تحت‌تأثیر عواملی نظیر تلفات تبخیر و یکنواختی توزیع، تلفات نشت در سیستم و تلفات ناشی از آبیاری بیش از حد قرار دارد. تلفات ناشی از تبخیر و یکنواختی پخش در محاسبه راندمان کاربرد آبیاری دخالت داشته و بقیه تلفات تحت‌تأثیر شرایط بهره‌برداری و نگهداری ایجاد می‌شود. در کل، راندمان آبیاری تا حدود زیادی با مدیریت بهره‌برداری ارتباط دارد و تردیدی نیست طراحی مناسب سیستم بدون بهره‌برداری صحیح، راندمان قابل قبولی نخواهد داشت. معمولاً در روش آبیاری قطره ای و تیپ ، راندمان کل آبیاری حدود ۹۰ درصد و در روش آبیاری بارانی راندمان کل را حدود ۷۰ درصد در نظر می گیرند.

۵- نیاز ناخالص آبیاری

نیاز ناخالص در حقیقت برابر مجموع نیاز خالص و تلفات آب در حین آبیاری است و از رابطه زیر بدست می‌آید.

در این رابطه:

Ig نیاز ناخالص ماهانه بر حسب میلیمتر،In نیاز خالص ماهانه بر حسب میلیمتر، Eراندمان آبیاری می‌باشد.

۶- هیدرومدول

مدول آبیاری یا هیدرومدول به مقدار دبی گفته می‌شود که برای آبیاری یک واحد مساحت مزرعه پیش‌بینی می‌گردد و معمولاً برحسب لیتر برثانیه بر هکتار توصیف می‌شود. مدول آبیاری پارامتری است که بستگی به نیاز آبی و ساعات آبیاری روزانه داشته و چون نیاز آبی یک گیاه ثابت نیست، مدول آبیاری نیز برای یک زراعت در طول دوره رشد متغیر است.